بررسی آثار انحراف در قیمت سرمایه بر کارایی تخصیصی در بخش صنعت

این رساله به بررسی انحراف در قیمت سرمایه می پردازد که در اقتصاد ایران علاوه بر سایر انحرافات قیمتی از دیرباز مطرح بوده و از مشکلاتی است که با قانون عملیات بانکی بدون ربا (مصوب 1362) و نحوه اجرای آن مرتبط است. این انحراف، نظیر انحراف در قیمت سایر نهاده ها هزینه های عدم کارایی تخصیصی پدید می آورد که محاسبه این هزینه ها از اهداف تحقیق حاضر بوده است. به این منظور از رویکرد تابع هزینه سایه ای و سیستم معادلات غیرخطی استفاده شد که ضمن آن تابعی برای انحراف در قیمت سرمایه نیز برآورد گردید. نتایج بدست آمده از برآورد سیستم که با روش معادلات به ظاهر غیرمرتبط تکراری (isur) انجام گرفت نشان داد در بخش صنعت ایران فرضیه انحراف در قیمت نهاده سرمایه را نمی توان رد نمود و بنابراین بخش صنعت با عدم وجود کارایی قیمت های نسبی روبرو است. به این معنی چنان چه تابع هزینه نئوکلاسیکی برای این بخش برآورد شود نمی توان به نتایج حاصل از آن اتکا نمود و به واقع برآورد توابع نئوکلاسیکی بدون لحاظ انحرافات قیمتی با چالش اساسی روبرو است. لذا برای بررسی این بخش، باید از توابع هزینه سایه ای که انحراف در قیمت نهاده ها را در نظر می گیرد استفاده شود. بر این مبنا نتایج حاصله از برآورد سیستم معادلات مزبور که برای کارگاه های صنعتی با بیش از 10 نفر کارکن و طی سال های 1350 تا 1385 انجام گرفت نشان داد، بدلیل انحراف در قیمت نهاده سرمایه هزینه های عدم کارایی تخصیصی ایجاد می شود که اندازه آن معادل 35/4 درصد هزینه های تولید در بخش صنعت است. همچنین از طریق تابع انحراف برای قیمت سرمایه تاثیرگذاری متغیرهای مرتبط با بانکداری بدون ربا بر قیمت سرمایه مورد ارزیابی واقع شد که بر پایه آن تاثیر این متغیرها در جهت کاهش قیمت نهاده سرمایه و بنابراین استفاده بیش از حد کارا از این نهاده بوده است. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که در قیمت های موجود نهاده ها نسبت به نهاده کار، استفاده کمتر از سرمایه و استفاده بیشتر از انرژی می تواند افزایش دهنده کارایی در بخش صنعت باشد. از این رو چنانچه دولت و نهاد قانون گذاری بدنبال اصلاح قیمت نهاده ها باشند در آن صورت بایستی، قیمت نهاده انرژی افزایش و قیمت نهاده سرمایه کاهش یابد. ضمن این که کاهش در قیمت سرمایه باید بیشتر از افزایش در قیمت انرژی باشد.